Pływanie od lat należy do najważniejszych dyscyplin paralimpijskich. Już podczas pierwszych igrzysk paralimpijskich w Rzymie w 1960 roku było jedną z głównych konkurencji sportowców na wózkach. Z biegiem czasu dyscyplina ta zaczęła obejmować pływaków z innymi rodzajami niepełnosprawności.
Od 1976 roku dopuszczono starty osób po amputacjach i dysfunkcją wzroku, a 24 lata później rywalizować ze sobą mogli również zawodnicy z niepełnosprawnością intelektualną. W obecnych czasach parapływanie jest najbardziej obsadzonym sportem – w Tokio 2020 odbyło się 146 konkurencji medalowych, w których wzięło udział ponad 600 pływaków z 74 krajów.
Konkurencje pływackie
Zawodnicy z niepełnosprawnościami, podobnie jak pełnosprawni, rywalizują we wszystkich stylach pływackich spotykanych w sporcie olimpijskim: dowolnym, grzbietowym, klasycznym, zmiennym i motylkowym. Dystanse obejmują zazwyczaj 50 metrów i 100 metrów, a w zależności od klasy także 200 metrów i 400 metrów stylem dowolnym oraz zmiennym. W klasach o największych ograniczeniach dystanse są skrócone. Sama rywalizacja odbywa się w standardowym basenie 50-metrowym.
Choć style pływania są takie same jak w sporcie pełnosprawnych, osoby z niepełnosprawnościami mają pewne ułatwienia. Na przykład pływacy klasy S11, czyli całkowicie niewidomi, korzystają z pomocy tzw. tapera. To osoba, która za pomocą długiego kijka z miękką końcówką lekko dotyka zawodnika, sygnalizując mu, że zbliża się do ściany i czas na nawrót albo finisz. Dzięki temu pływak może płynąć szybko i bezpiecznie, nie obawiając się uderzenia w krawędź basenu. Ciekawostką jest fakt, że w klasie S11 wszyscy pływacy startują w nieprzeźroczystych okularach. Zapewnia to równe warunki rywalizacji. Zawodnicy z ciężkimi ograniczeniami ruchowymi startują z pozycji siedzącej na słupku (nie wykonują skoku).
Klasyfikacja zawodników
By móc mówić o sprawiedliwej rywalizacji, każdy zawodnik przypisany jest do odpowiedniej klasy startowej. Klasa startowa charakteryzuje stopień niepełnosprawności danego zawodnika. W pływaniu, podobnie jak w lekkoatletyce, stosuje się oznaczenia literowo-numeryczne. Litera to rodzaj konkurencji. Numer to grupa niepełnosprawności. Wyróżniamy klasy S, SB oraz SM z numeracją od 1 do 14:
-
S1–S10 – to pływacy z niepełnosprawnością narządu ruchu. Niższy numer to większe ograniczenia. Klasa S1 to najcięższe urazy. Z kolei S10 to zawodnicy z minimalnym stopniem niepełnosprawności.
-
S11–S13 – to pływacy z niepełnosprawnością wzroku. S11 to osoby niewidome, które startują w ciemnych okularach. S12 oznacza zawodników z poważnym uszkodzeniem wzroku. S13 to osoby niedowidzące w stopniu umiarkowanym.
-
S14 – oznacza pływaków z niepełnosprawnością intelektualną. Kategoria ta powróciła na igrzyska w 2012 roku.
S to klasyfikacja w stylach dowolnym, grzbietowym i motylkowym. SB to klasyfikacja w stylu klasycznym. SM to klasyfikacja w stylu zmiennym. Zadaniem systemu klasyfikacji jest sprawienie, że zawodnicy ścigają się z rywalami o zbliżonych możliwościach.
Sprzęt i zasady rywalizacji
Podobnie jak w innych dyscyplinach, tak i w pływaniu zabronione jest korzystanie z urządzeń wspomagających w trakcie wyścigu. Ortezy, przyrządy ortopedyczne czy protezy kończyn (z wyjątkiem protez gałek ocznych u niewidomych) nie mogą być używane podczas żadnego z biegów. Każdy zawodnik musi polegać wyłącznie na sile mięśni i technice. Pływacy z najwyższym stopniem niepełnosprawności ruchowej mogą przed startem skorzystać z pomocy asystenta lub sędziego. Ich zadaniem jest pomóc ustabilizować zawodnika na starcie. Moment startu, w zależności od pływaka, może się różnić. Jedni będą skakać z bloków, a inni siądą na krawędzi basenu. Zawodnicy bez pełnej sprawności nóg mogą też startować z wody.
W trakcie samego wyścigu przepisy są standardowe dla poszczególnych stylów. Dopuszcza się jednak pewne modyfikacje techniczne, które są zależne od rodzaju niepełnosprawności. Przykładem może być żabka w stylu klasycznym. Pełnosprawny pływak musi dotykać ściany obiema dłońmi jednocześnie. Zawodnik z amputacją jednej ręki, z wiadomych względów, może wykonać tę czynność jedną ręką. Jeśli pływak nie ma obu rąk, regulamin zezwala na dotknięcie ściany głową lub tułowiem. Ważną pomocą, która jest unikalna, jest pomoc wspomnianego wcześniej sygnalizatora. Co istotne, rywalizacja toczy się w seriach czasowych. Każdy wynik porównywalny jest wyłącznie z wynikami rywali w tej samej klasie startowej.
Ciekawostki z pływania
-
Trischa Zorn to najbardziej utytułowana pływaczka świata. Pochodzi ze Stanów Zjednoczonych i w latach 1980–2004 zdobyła łącznie 55 medali paralimpijskich, w tym aż 41 złotych. Rekordu tego nie zdołał pobić nawet Michael Phelps.
-
Natalie du Toit, reprezentantka RPA, przeszła do historii jako pierwsza pływaczka z niepełnosprawnościami, która rywalizowała na Igrzyskach Olimpijskich. W swojej karierze paralimpijskiej zdobyła 13 złotych medali.
-
Niektóre rekordy paralimpijskie zbliżają się do osiągnięć olimpijskich. Startujący w klasie S10 Ukrainiec Maksym Krypak podczas zmagań w Tokio w 2020 roku przepłynął 100 metrów stylem dowolnym w 50,64 s. To zaledwie nieco ponad 4 sekundy wolniej od aktualnego rekordu olimpijskiego.
____
Fot. główne: Robert Kwiatek/Polska Fundacja Paraolimpijska