Koszykówka na wózkach na igrzyskach obecna jest od pierwszej edycji w Rzymie w 1960 roku. Zasady gry są niemalże identyczne jak w standardowej koszykówce. Mecz trwa 4 kwarty po 10 minut na boisku o wymiarach 28X15 metrów. W każdej z drużyn znajduje się po pięciu zawodników.
IWBF to Międzynarodowa Federacja Koszykówki na Wózkach, która nadzoruje rozgrywki na szczeblu międzynarodowym. W USA tę samą funkcję pełni National Wheelchair Basketball Association. Celem każdej z drużyn jest zdobycie jak największej liczby punktów. Punkty zdobywane są poprzez celne rzuty do kosza przeciwnika. Koszykówka na wózkach trenowana jest obecnie w ponad 80 krajach.
Pierwsze mistrzostwa świata mężczyzn były rozegrane w 1973 roku. Kobiety na swoje zawody musiały czekać aż 17 lat do 1990 roku. Największym dorobkiem medalowym w tej dyscyplinie pochwalić się może reprezentacja Stanów Zjednoczonych, Australii i Kanady. Do dziś ta trójka uznawana jest za światową czołówkę.
Zasady gry i klasyfikacja
Zawodnicy podczas rozgrywki używają specjalnych wózków sportowych. Posiadają one pochylone koła i osłony na szprychach. Takie konstrukcje poprawiają zwrotność i umożliwiają bezpieczne pojedynki. Zawodnik po otrzymaniu podania może popchnąć wózek maksymalnie dwa razy bez kozłowania piłki. Pozostałe przepisy jak np. odległość przy rzutach osobistych, strefa za 3 punkty są identyczne jak te w tradycyjnej koszykówce.
Istnieje również system rozgrywek integracyjnych – mieszanych – w których udział bierze zawodnik pełnosprawny. W takiej sytuacji otrzymuje on klasę 5.0 i wlicza się do limitu punktowego drużyny. Suma punktów pięciu zawodników na boisku nie może przekroczyć 14. System ten gwarantuje, że w składzie drużyn znajdą się osoby o zbliżonych możliwościach ruchowych.
Pozostała klasyfikacja punktowa:
- Klasyfikacje 0,5-1,0 to zawodnicy z poważnymi ograniczeniami w funkcjonowaniu kończyn dolnych, często ze słabą kontrolą wózka.
- Klasyfikacje 1,5-2,0 to zawodnicy z bardziej umiarkowanymi ograniczeniami, mogą poruszać wózkiem w sposób bardziej niezależny, ale wciąż z pewnymi ograniczeniami.
- Klasyfikacje 2,5-3,0 to zawodnicy z minimalnymi ograniczeniami w ruchach, którzy są w stanie poruszać się bardzo swobodnie i kontrolować wózek.
- Klasyfikacje 3,5-4,5 to zawodnicy z niewielkimi lub żadnymi ograniczeniami, mogący wykonywać pełne ruchy w grze.
Polacy w koszykówce na wózkach
Reprezentacja Polski w 2012 roku na Igrzyskach Paraolimpijskich w Londynie zajęła 8 miejsce. Biało-czerwoni aktywnie uczestniczą w międzynarodowych zawodach. Podczas Mistrzost Europy w 2019 roku, które były organizowane w Wałbrzychu nasza reprezentacja zakończyła zmagania na 6 pozycji. Warto też wspomnieć o naszym ostatnim sukcesie. W pierwszych Mistrzostwach Europy w koszykówce na wózkach 3×3 Polacy zdobyli srebrny medal. W drużynie występują m.in. Mateusz Filipski i Andrzej Macek, a drużyna trenuje pod kierunkiem doświadczonych trenerów.
Ciekawostki ze świata koszykówki na wózkach
- Klay’a Thompson to obecny rekordzista trafień za 3 punkty w tradycyjnej koszykówce. Podczas jednego meczu udało mu się oddać 14 celnych strzałów. Niewiele gorzej wypada Trooper Johnson. Amerykański zawodnik Golden State Road Warriors celnie za 3 punkty w jednym meczu rzucił 10 razy.
- Koszykówka na wózkach najbardziej rozwinięta jest w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Wielkiej Brytanii. Oprawy meczowe – szczególnie w USA – podczas rozgrywek wyglądają niczym te z NBA, a kluby sportowe obowiązkowo posiadają profesjonalną stronę Internetową czy klubową maskotkę.
- Najdłuższy maraton w koszykówce na wózkach wynosi 27 godzin i 32 minuty. Ustanowiony został przez klub South West Scorpions z Wielkiej Brytanii. Wynik ten wpisany jest do Księgi Guinnessa.
- Steve Serio w swoim ostatnim meczu w Paryżu, w wieku 37 lat, zdobył 24 punkty, zebrał 10 zbiórek i zaliczył 8 asyst, prowadząc drużynę USA do trzeciego z rzędu złotego medalu w tej dyscyplinie